Үлэни далааһынныыр олук уурулунна
Соторутааҕыта Горнай улууһун баһылыга Никита Андреев ыҥырыытынан, Хаҥаластан улуус дьаһалтатын салалтата, нэһилиэк баһылыктара, тыа хаһаайыстыбатын, спорт, култуура сүрүннүүр үлэһиттэрэ, урбаанньыттар буолан санаа атастаһан кэллибит. Ол курдук, култуура салалтатыттан методист А.Охлопкова, фонда исписэлииһэ Н.Степанова, киин бибилэтиэкэ методиһа Т.Иннокентьева, Арчы дьиэтин исписэлииһэ Л.Харитонова, туос оҥоһуктарга норуот маастара С.Черноградскай, кыбытан тигиигэ М.Гаврильева кыттыыны ыллылар. Улууска култуура управлениетын салайар Тамара Кесарева улууска ыытыллар үлэни-хамнаһы билиһиннэрдэ, Духуобунас Киинин дириэктэрэ Клавдия Сергеева Семен, Софрон Даниловтарга анаммыт экспозициялары сырдатта. Манна биһиги маастардарбыт дьэрэкээн оҥоһуктарын быыстапкатын дьон-сэргэ көрүүтүгэр туруордубут. Онуоха уран тарбахтаахтарбыт үлэлэрин билиһиннэрэннэр, маастар-кылаастары тэрийэннэр олохтоохтор болҕомтолорун улаханнык тартылар. Бу күн М.,В.Мохначевскайдар ааттарынан Саха национальнай музыкальнай инструменнары оҥорор мастарыскыайга, оройуоннааҕы култуура киинигэр, улуус музейыгар, киин бибилэтиэкэҕэ сылдьан үлэни-хамнаһы билистибит. Музей үлэһиттэрэ 80 сыл тухары Горнай улууһугар үлэлээн-хамсаан ааспыт, улуустарыттан төрүттээх үтүөкэн дьоннорун тумус туттан, сиһилии сырдатар быыстапкалары оҥорбуттарын кэрэхсээтибит. Маныаха оскуола үөрэнээччилэрин чинчийэр үлэҕэ такайалларын улаханнык сэҥээрдибит. Мастарыскыай үлэһиттэрэ инструменнары хайдах таҥан оҥороллорун көрдөрдүлэр. Бу кэмҥэ «Саха» НКИХ кэлэн устубута үлэбитин, айаммытын-сырыыбытын өссө сэргэхситэн биэрэргэ дылы гынна. Мастарыскыай дириэктэрэ «Мичээр кэһиилээх ыра санааларым» диэн сүдү талааннаах маастардарыгар Василий Мохначевскайга анаммыт кинигэтин бэлэхтээтэ. Онтон култуура киинин үлэтин туһунан дириэктэр Н.Осипов билиһиннэрдэ. Манна култуура үлэһиттэрэ 2010 сылтан «Дабаан» олохтоох радионы арыйбыттар. Норуот тыйаатыра, ырыа, үҥкүү кэллэктииптэрэ, Е.Потапов аатынан «Кылыһах» саха народнай инструментальнай оркестра, вокальнай инструментальнай ансаамбыл, араас түмсүүлэр хас биирдии анал хосторунан таһаарыылаахтык үлэлииллэр эбит. Маныаха култуура киинэ үс анал массыыналааҕа, олору туруорарга улахан гаражтаахтара үлэлэригэр төһүү буоларын бэлиэтээтилэр. Быйыл култуура киинэ 80 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтээн «Култуура угуйар уоттара» диэн бэртээхэй альбом таһааттарбыттар. Бу альбомҥа Горнай улууһугар хормейстерынан үлэлээбит биһиги бэтэрээммит Анна Саввинова хаартыската киллэриллибит. Салгыы Духуобунас киинигэр аһаҕас кэпсэтии, санаа атастаһыыта буолла, бииргэ үлэлииргэ сөбүлэҥ түһэрсилиннэ. Горнай улууһун ыччаттара «Т.О.К.» оонньуу тэрийдилэр. Күрэстэһиигэ Горнай хамаандата бастаата. Бу күн мин Егор Лукин – Түммүт Дьөгүөр кыыһын Любовь Санникованы көрсөн, 2018 сылга аҕата 100 сааһын бэлиэтиир үбүлүөйдээх сылын киэҥ далааһыннаахтык ыытар баҕалаахпын, кини научнай-чинчийэр институкка харалла сытар сурукка тиспит 50-тан тахса үлэтэ бэлиэ даатаҕа кинигэ буолан тахсара буоллар диэн баҕа санааларбын биллэрдим. Манна даҕатан эттэхпинэ, биһиги билэрбитинэн, Е.Е.Лукин 1 Малдьаҕарга, Чурапчыга, Горнайга олорон олоҥхоһуттары, үгэһиттэри, кэпсээнньиттэри үйэтитиигэ сүҥкэн улахан кылаатын киллэрсибит улахан өҥөлөөх. Кыыьа мин баҕа санааларбын истэн баран, чугас аймахтарын кытта аҕатын туһунан кинигэ таһааттараары үлэлэһэ сылдьарын туһунан кэпсээтэ. Любовь Егоровна биһиэхэ олус иһирэхтик суруллубут махтал суругун уонна сэмэй бэлэҕин туттарда. Онтон мин махтанан туран киниэхэ аҕата суруйбут «Хаҥалас Боотур» олоҥхотунан 2008 сыллаахха Покровскайга либретто-олоҥхо буолан туруоруллубут бырайыагым дискэтин бэлэх ууннум. Кэскиллээх тэрээһини баһылык Никита Андреев: “Улууспут оҥорон таһаарар баайа суох. Ол оннугар, тумус туттар үлэһит ытык дьоммутунан баайбыт” диэн киһини үөрдэр этиинэн түмүктээтэ. Эһиил суруйааччы Даниловтарга ыытыллар үбүлүөйдээх ыһыахха ыҥырда.
