Кинигэлэр сүрэхтэниилэрэ хомуһунан, оһуохайынан арыалланна
Ньурба оройуонун Бордоҥ нэһилиэгэр «Түөлбэ оһуокайын Добун түһүлгэтэ» диэн Бүлүү бөлөх оройуоннарыгар оһуохай күрэҕэ ыытылынна. Бу тэрээһиҥҥэ “Бордоҥ нэһилиэгин оһуордаах оһуохайдьыттара” диэн дьоҕус өйдөбүнньүк сурэхтэниитэ буолла. Кинигэ Степан Васильев аатынан кыраайы үөрэтэр түмэл уонна “Айар киин” норуот айымньытын дьиэтин үлэһиттэрин көмөтүнэн күн сирин көрбүт. Онон урут биһиги нэһилиэккэ оһуохай сайдарын туһугар эппит-тыыммыт сүүрбэ икки оһуохайдьыт аата үйэтитиллэн, олохтоохтор улаханнык астыннылар. Маныаха таһаарааччылар инникитин бу хомуурунньук ис хоһоонун, матырыйаалын өссө да кэҥэтэр баҕа санаалаахтарын этэн үөртүлэр. Түгэнинэн туһанан эттэххэ, Маалыкайдааҕы кэрэ эйгэ оскуолатыгар норуот айымньытын салаата аһыллыаҕыттан, оҕолорго оһуохайы үөрэтии утумнаахтык ыытыллар. Онон инникитин да түөлбэбитин ааттатар оһуокайдьыттар тахсыахтара диэн эрэлбит улахан. Маныаха кинигэ саамай тоҕоостоох кэмигэр таҕыста. Кэнчээри ыччакка бэлэх буолбут дьоҕус кинигэттэн, бар дьоммут көлүөнэнэн оһуохайдьыттар тустарынан ааҕан билиэхтэрэ уонна олохторугар холобур туттуохтара, туһаныахтара турдаҕа. Дуорааннаах түһүлгэҕэ өссө биир кэрэ-бэлиэ түгэнинэн Эрнст Алексеев “Талахтан, мастан дьиэ тэрилэ” диэн саҥа тахсыбыт кинигэтин сүрэхтэниитэ буолла. Кини РФ култуура үтүөлээх үлэһитэ, РФ үөрэҕирии туйгуна, П.А.Ойуунускай аатынан Государственнай бириэмийэ лауреата, Россия уонна Саха сирин архитектордарын сойууһун чилиэнэ, норуот маастара, Таатта улууһун бочуоттаах олохтооҕо, Маалыкайга үөрэммит. Истиҥ көрсүһүүгэ ааптары кытта таһаарааччылар, саха норуотугар киэҥник биллэр дьоһун дьоммут Август Егоров, кыһа кылаабынай эрэдээктэрэ Валерий Луковцев уонна Дьааҥы улууһун Дулҕалаах нэһилиэгин баһылыга Виктор Стручков кыттыыны ылбыттара тэрээһини улаханнык сэргэхситтэ. Бордоҥ баһылыга Наталия Егорова ытыс тыаһыгар доҕуһуоллатан эҕэрдэ сурук туттарда. Онтон ыалдьыттарбыт Август Егоров уонна Валерий Луковцев кыһа үлэтин-хамнаһын сырдаттылар, Эрнст Алексеев үлэлэриттэн билиһиннэрдилэр. Онтон иһиттэххэ, Эрнст Александрович бу иннинэ алта кинигэни таһааттарбыт. Онно кини саха балаҕана норуот олус мындыр тутуута буоларын быһаарбыт. Египет пирамидаларын курдук улуу айымньы буоларын дакаастаан дьону итэҕэппит. Кини саха былыргы тутууларын эт атаҕынан кэрийэн көрөн, атын кинигэлэри, архыыптары хасыһан саха былыргы тутуутун үгэстэрин барытын сырдатан, кэлэр көлүөнэҕэ салгыы сайыннарарга туохха да кэмнэммэт сыаналаах бэлэҕи оҥорбутун, ити үтүө үлэтин салгыырын киэн тутта бэлиэтиибин. Эрнст Александрович билигин өссө икки кинигэни бэлэмнии сылдьарын туһунан эттэ. Инникитин да саҥа кинигэ кэһиилэнэн кэлиэх буолан бар дьонун үөртэ. Эрнст Александрович маны таһынан А.Е.Кулаковскай, Суорун Омоллоон көмүс эргиирдэрин оҥорбут үтүөлээх. Итинник сүдү дьон мэҥэтин оҥорууга таһымнаах эрэ киһи ылсыһар. Аны туран, Тыгын башнята умайбытын уларытан саҥаттан тутуу эмиэ Эрнст Александрович салалтатынан оҥоһуллубута. Бу ытык киһи тутуспут тутуулара итинэн эрэ бүппэттэр. Дьокуускайга Үс хатыҥ ыһыахтыыр сиргэ улахан тутуулар эмиэ кини салалтатынан дьэндэтиллибиттэрэ. Түгэнинэн туһанан, быһа түһэн сырдаттахха, биһиги түмэлбит тиэргэнигэр саха балаҕана тутуллуохтаах. Ол бырайыагын Эрнст Александрович оҥорбута. Онон олохтоох уолаттарбыт балаҕаны бары сатабылларын дьоҕурдарын ууран тутуохтаахтар. Дьэ, оччоҕо, кэлэр кэнчээри ыччаппыт саха тутуутун үгэстэрин эттэригэр иҥэриниэ, өйдөрүгэр хатыа, сахалыы тыыҥҥа иитиллиэ этилэр. Үөрүүлээх тэрээһиҥҥэ бииртэн биир киһи сүргэтин көтөҕөр, сэргэхситэр арыллан истэ. Ол курдук, Дулҕалаахтан кэлбит баһылык В.Стручков тыла ууһа, хоһоонньута, ырыаһыта, өссө ырыа матыыбын айара, талаан, дьоҕур барыта мунньуллубут киһитэ буолан сөхтөрдө. Бэйэтин хоһооннорун ааҕан, ырыаларын гитараҕа доҕуһуоллаан толорон көрөөччүлэри сэргэхситтэ. Онон кинигэлэр сүрэхтэниилэрэ олус сэргэхтик, дириҥ ис хоһоонноохтук, үрдүк таһымнаахтык барда. Бу тэрээһини биһиги бибилитиэкэбит үлэһиттэрэ В.Аммосова, М.Николаева олус бэркэ салайан ыыттылар. Т.Новгородова салайар “Сардаҥа саһарҕалара” ансаамбылбыт кэрэчээн оҕолоро хомустаан дьүрүһүттүлэр, ырыалары доҕуһуоллаатылар. Түмүккэ алтыс кылаас үөрэнээччитэ Рустам Иванов хомуска оһуохайы таһаарбытын атыттар үтүктүбүттэрэ истэргэ ураты кэрэ буолан дуорайда. Дьэ бу курдук кинигэлэр сүрэхтэниилэрэ олус дьоһуннук, астыктык, умнуллубаттык ааста.
